Sáng kiến Carbon xanh Toàn cầu/The International Blue Carbon Initiative là chương trình toàn cầu nhằm giảm thiểu những tác động của biến đổi khí hậu thông qua việc bảo tồn và khôi phục các hệ sinh thái biển và ven biển. Các hệ sinh thái ven biển được đánh giá là những hệ sinh thái hiệu quả nhất trên trái đất, cung cấp cho trái đất các dịch vụ sinh thái quan trọng như bảo vệ bờ biển tránh sự tàn phá của bão, là môi trường sống và sinh sản của các loài sinh vật biển ... Các nhà khoa học còn tìm thấy một vai trò quan trọng khác của các hệ sinh thái ven biển là “cô lập và lưu trữ carbon" từ bầu khí quyển và đại dương, do đó việc nghiên cứu chu trình carbon xanh sẽ là một phần thiết yếu trong giải pháp giảm thiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu toàn cầu.

Đại dương và các sinh cảnh ven bờ:

83% chu trình cacbon toàn cầu được hấp thụ bởi các đại dương. Các sinh cảnh ven biển chiếm khoảng gần 20% tổng diện tích đại dương, nhưng lưu trữ được khoảng một nửa tổng lượng carbon hấp thu vào đại dương. Lượng carbon này phân bố trong trầm tích biển.

Carbon xanh là gì?

Carbon xanh là lượng carbon lưu trữ trong hệ sinh thái biển và ven biển. Sáng kiến Carbon xanh hiện đang tập trung nghiên cứu chu trình carbon trong hệ sinh thái ven biển  như rừng ngập mặn, đầm thủy triều và cỏ biển. Các hệ sinh thái này có chức năng cô lập và lưu trữ một lượng lớn carbon trong thân cây, rễ và trầm tích đáy. Ví dụ, trên 95% lượng carbon trong các thảm cỏ biển được lưu giữ trong đất (trong hệ thống rễ của cỏ biển).

Phân bố carbon xanh toàn cầu trong các hệ sinh thái ven biển:

Sáng kiến Carbon xanh tập trung nghiên cứu các hệ sinh thái rừng ngập mặn, đầm thủy triều nước mặn và cỏ biển. Các hệ sinh thái này được tìm thấy ở các châu lục trừ Nam cực, có diện tích khoảng 49 triệu ha (Mha) trên toàn cầu.

Rừng ngập mặn

Rừng ngập mặn là nhóm rừng nhiệt đới, phân bố ở ranh giới giữa đất và biển và thường xuyên bị ngập nước triều. Rừng ngập mặn nằm trong số những rừng giàu carbon nhất ở vùng nhiệt đới. Ước tính tỷ lệ hấp thụ carbon trung bình hàng năm của rừng ngập mặn trung bình từ 6 - 8 Mg/ha. Các tỷ lệ này cao gấp hai đến bốn lần so với tỷ lệ carbon trên toàn cầu được phân bố ở rừng nhiệt đới trưởng thành.

50% diện tích rừng ngập mặn toàn cầu biến mất trong vòng 50 năm qua. Trung bình 2% diện tích rừng ngập mặn biến mất trong mỗi năm. Các chuyên gia ước tính rằng lượng khí thải carbon từ nạn phá rừng ngập mặn sẽ làm gia tăng lên đến 10% khí thải từ nạn phá rừng trên toàn cầu, mặc dù rừng ngập mặn chỉ chiếm 0,7% diện tích đất toàn cầu.

Đầm lầy thủy triều

Các đầm lầy thủy triều là vùng đất ngập nước ven biển, có lớp đất dày, được hình thành do quá trình tích tụ trầm tích, khoáng và vật liệu hữu cơ và luôn ở tình trạng ngập nước mặn do thủy triều lên xuống. Hầu hết lượng carbon trong hệ sinh thái đầm lầy thủy triều được tìm thấy trong đất, có thể sâu đến vài mét. Ước tính tỷ lệ hấp thụ carbon trung bình hàng năm đối với các đầm lầy thủy triều trung bình từ 6 - 8 Mg/ha. Tỷ lệ này cao gấp hai đến bốn lần so với lượng carbon tịch tụ trong rừng nhiệt đới trưởng thành.

Các đầm lầy thủy triều đang bị mất đi với tốc độ 1-2%/năm. Chúng bao phủ khoảng 140 triệu hecta bề mặt trái đất. Các đầm lầy này đã mất hơn 50% diện tích so với ban đầu.

Cỏ biển

Mặc dù thảm cỏ biển chiếm khoảng ít hơn 0,2% diện tích các đại dương trên thế giới, nhưng chúng cô lập khoảng 10% lượng carbon bị chôn vùi trong trầm tích biển mỗi năm (27,4Tg cacbon mỗi năm). Trên mỗi hecta cỏ biển có thể lưu trữ gấp hai lần lượng carbon so với rừng trên cạn.

Cỏ biển là một trong những hệ sinh thái đang bị đe doạ nhất trên thế giới, với tổn thất toàn cầu hàng năm khoảng 1,5% diện tích và tăng tốc trong những thập kỷ gần đây. Trên toàn cầu, khoảng 29% hệ sinh thái cỏ biển đã bị mất.

Tầm quan trọng của các hệ sinh thái lưu trữ carbon xanh

Khi các hệ sinh thái ven bờ như rừng ngập mặn, đầm nước mặn và cỏ biển được bảo vệ hoặc phục hồi, các hệ sinh thái này sẽ có chức năng cô lập và lưu trữ một lượng lớn carbon trên toàn cầu.

Khi bị xuống cấp hoặc phá huỷ, các hệ sinh thái này thải ra lượng khí cacbonic mà chúng đã tích trữ trong nhiều thế kỷ vào bầu khí quyển và đại dương và là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng hiệu ứng khí nhà kính. Các chuyên gia ước tính có khoảng 1,02 tỷ tấn carbon dioxide đang được thải ra hàng năm từ các hệ sinh thái ven biển bị suy thoái, tương đương với 19% khí thải từ nạn phá rừng nhiệt đới trên toàn cầu.

Rừng ngập mặn, đầm nước mặn và cỏ biển có ý nghĩa quan trọng đối với các vùng ven bờ biển trên thế giới. Chúng có chức năng hỗ trợ chất lượng nước ven biển, tạo nguồn lợi và phát triển nghề cá, bảo vệ bờ biển chống lại lũ lụt và bão. Ví dụ, rừng ngập mặn được ước tính trị giá ít nhất 1,6 tỷ đô la Mỹ mỗi năm trong các dịch vụ hệ sinh thái hỗ trợ các sinh kế ven biển và các cộng đồng người dân sống ven biển khắp thế giới.

Sáng kiến Carbon xanh và kế hoạch hành động:

Sáng kiến Carbon xanh hoạt động để bảo vệ và khôi phục hệ sinh thái ven biển vì vai trò của chúng trong việc giảm tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu.

Để hỗ trợ kế hoạch hành động này, sáng kiến đang điều phối các nhóm chuyên gia nghiên cứu về carbon xanh quốc tế, nhằm cung cấp hướng dẫn các nghiên cứu cần thiết, thực hiện dự án và chính sách nghiên cứu.

Các dự án đang được phát triển tại các nước trên toàn cầu với mục tiêu bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái ven biển với giá trị của việc “cô lập, lưu trữ lượng carbon” trong các hệ sinh thái rừng ngập mặn, đầm nước mặn và cỏ biển.

Nghiên cứu sự cô lập, lưu trữ và làm tiêu hủy lượng carbon trong các “hệ thống cacbon xanh” đang được tiến hành. Xem chi tiết trang web Sáng kiến carbon xanh http://thebluecarboninitiative.org/ 

(Sources UNESCO/IOC)